आज, एकविसाव्या शतकात, जवळजवळ सर्व डॉक्टर आणि लैंगिक तज्ज्ञांचा असा विश्वास आहे की हस्तमैथुन एक नैसर्गिक निरुपद्रवी क्रिया आहे. SEICUS (अमेरिकेची सेक्स इन्फॉरमेशन अँड एज्युकेशन कौन्सिल) सारख्या संस्था या असे समर्थन करते कि हस्तमैथुन करणे ही नैसर्गिक क्रिया आहे आणि ते जास्त किंवा अतिरेकी करणे हे अशक्य आहे. पालकांना त्यांच्या लहान वयातील मुलांची हस्तमैथुन करण्याच्या प्रवृत्तीस स्वीकारण्यास सांगितले जाते. हस्तमैथुन आणि लैंगिक संभोग हे लैंगिक तृप्ततेचे सुखद अनुभव आहेत, परंतु ही कृती करताना, किती वेळा करावी आणि कोणत्या पद्धतीने करावी याचा खोलवर विचार केला पाहिजे, माझा विश्वास आहे.

म्हणून बरेच संशोधनानंतर मी एप्रिल 2007 मध्ये ऑस्ट्रेलियाच्या सिडनी येथे वर्ल्ड असोसिएशन ऑफ सेक्सोलॉजी (WAS) परिषदेचे वैज्ञानिक सादरीकरण केले, विशिष्ट परिस्थितींमध्ये विशिष्ट व्यक्तींना अति हस्तमैथुन किंवा लैंगिक संबंध ठेवले गेले की समस्या उद्भवू शकतात? या पेपरमध्ये मी लैंगिक समस्या गटा मध्ये (मेडिकल डायग्नोस्टिक निकष) एका नवीन समस्येचा उहापोह केला व त्याचे नामकरण 'सेक्सुअल बर्नआउट सिंड्रोम' (SBS) असे केले.

बर्नआउट' हा शब्द प्रस्तावित केला कारण:

• 'बर्नआउट' हा समजण्यास सोपा व अतिशय लोकप्रिय इंग्रजी शब्द आहे. वर्णनात्मक शब्द आहे.
• वर्तन प्रक्रियेचा भाग असून क्रियेचा संभाव्य अंतिम बिंदू दर्शवितो.
• वर्तन प्रक्रियेचा भाग असून क्रियेचा संभाव्य अंतिम बिंदू दर्शवितो.
• हर्ष किंवा आनंदात कोणताही अडथळा येईपर्यंत मानसिक किंवा मानसिकदृष्ट्या कोणतीही चिन्हे दिसत नाही तोपर्यंत वरील समस्या उद्भवत नाही. त्या विरुद्ध - व्यसन, सवय, वेडेपणा, असहाय्यता, उन्माद इत्यादींमध्ये टोकाचे वर्णन केले गेले जाते व सामाजिक कलंक दर्शविणारे शब्द आहेत.

‘बर्नआउट’ ला समजणे

बर्नआउट ही समस्या आहे जी एखाद्या व्यक्तीची मानसिक उर्जा नष्ट करते आणि स्वतःशी आणि इतरांशी संपर्क गमावते. बर्नआउटची सुरुवात हळुवारपणे होते. सुरुवातीच्या लक्षणांमध्ये भावनिक आणि शारीरिक थकवा, एकाकीपणा, फॅड, अधीरपणा, नकारात्मकतेच्या भावनांचा समावेश आहे. नियमित काम करत असताना, व्यक्तीस त्रास होण्यास सुरवात होते आणि जवळच्या लोकांवर छोट्या छोट्या गोष्टी वरून चीड चीड होण्यास सुरूवात होते. बरेचवेळा ती व्यक्ती त्या कामास अतिउत्साही असते पण हळू हळू ती ईछा / आनंद लुप्त होत जातो.

आयुष्याच्या काही टप्प्यात, तुमच्यापैकी बर्‍याच जणांना अल्प-मुदतीचा अनुभव आला असेल ज्यात दीर्घ काळासाठी कठीण मानसिक कार्य केल्यानंतर अचानक सोप्या गोष्टी करणे अवघड होते. ज्यामध्ये एकाग्रता कमी होऊ लागते आणि थकवा जाणवतो आणि कामाची गती राखणे कठीण होते.

जर एखाद्या व्यक्तीने ‘आवडते म्हणून’ सकाळ दुपार व संध्याकाळ पिझ्झा किंवा बिर्याणी खाण्यास सुरुवात केली, तर त्या व्यक्तीस काही दिवस, आठवडे किंवा काही महिन्यांनंतर त्या गोष्टी खाण्याचा कंटाळा येइल किंवा तिरस्कार सुद्धा निर्माण हवू शकतो! हे खाण्याचे 'बर्नआउट' आहे.

वर नमूद केलेल्या संकेतकांव्यतिरिक्त, काही लोक संतप्त होतात, काही इतरांवर दोषारोप करण्याचा प्रयत्न करतात, काही शांत, अंतर्मुख किंवा निराश होतात. इतर दारू पिणे किंवा जास्त खाणे किंवा शिवीगाळ करणे किंवा आमली पदार्थ वापरुन बघतात तर इतरांना तीव्र आजार, उच्च रक्तदाब आणि वारंवार डोकेदुखी यासह अनेक शारीरिक लक्षणे येऊ शकतात.

बर्नआउटची चिन्हे काय आहेत?

जेव्हा जबरदस्त आवडलेल्या कोणत्याही गोष्टी यापुढे "मजेदार" वाटत नाहीत, हे धोक्याचे पहिले संकेत आहेत. बर्नआउट हा भावनिक किंवा शारीरिक थकव्याचा दुष्परिणाम आहे. उर्जा कमी होणे, प्रेरणा नसणे किंवा एखाद्या शक्तिवर्धकांची आवश्यकता असणे हे सूचित करते की पुढे आणखी धोके आहेत. बर्नआउटची अशी अनेक प्रकारची लक्षणे आहेत. त्यात काही व्यक्ती चिडचिड करतात, काही इतरांवर दोषारोप करण्याचा प्रयत्न करतात, तर काही शांत, अंतर्मुख किंवा निराश होतात. काही लोक दारू, तंबाखू किंवा ड्रग्सचे सेवन करण्यास प्रारंभ करतात किंवा मानसरोग डॉक्टरांकडून नैराश्य, चिंता कमी करणारी औषधे घेण्याचा विचार करतात. काही लोकांना रक्तदाब, मधुमेह यासारख्या आजारांसह इतर अनेक शारीरिक लक्षणे जाणवतात.

पुढे दोन रूग्णांचा संक्षिप्त इतिहास दिला आहे .... कृपया काळजीपूर्वक वाचा

संक्षिप्त प्रकरण दोन रुग्णांचा इतिहास

एकाधिक-भावनोत्कटते पुरुषांची अशी दोन प्रकरणे दिली आहेत ज्यांनी कमी वयात खुप जास्त प्रमाणात हस्तमैथुन किंवा संभोग करण्यास सुरू केले. ऐन विशीत असतानाच, त्यांच्यात कामवासना कमी होणे, शारीरिक थकवा, मानसिक थकवा, भावनिक अलिप्तता आणि नैराश्य इत्यादी अशी ‘बर्नआउट’ लक्षणे आढळली .. अर्थात सेक्सुअल बर्नआउट सिंड्रोम झाल्याची चाहूल लागली.

प्रकरण १

मिस्टर एक्स हा 25 वर्षाचा तरुण * नुकताच डिग्री मिळवून नवीन नोकरीच्या शोधात * कुटुंबा कडून त्याच्यावर लग्नासाठी दबाव * सेक्स करायला नको म्हणून लग्नास तयार नाही * नपुंसकत्व (ED इरेक्टाइल डिसफंक्शन) असल्याची भावना * वयाच्या 8 वर्षाचा असताना पहिल्यांदा हस्तमैथुन केले गेले * सुरुवातीला, वीर्य स्खलन न होता कामसुखाच / ओर्गास्म चा अनुभव * शाळेत अभ्यासाचा थकवा व परीक्षेचे टेनशन आल्यावर मानसिक शांती व झोप मिळण्यासाठी हस्तमैथुन करण्याची सवय * १४ वर्ष वय असताना पासून दिवसात ३ ते १० वेळा हस्तमैथुन * आता वयाच्या 25 व्या वर्षी, हस्तमैथुन करण्याच्या इच्छा कमी झाल्याचे लक्षात आले व हस्तमैथुन करण्याचे प्रमाण कमी * गेल्या एका वर्षात लिंग कमकुवत झाल्याची भावना * आता सकाळी येणारा कडकपणा जवळजवळ समाप्त * हस्तमैथुन करणेची इच्छा खूपच कमी * जर हस्तमैथुन करण्याचा प्रयत्न केला तर जननेंद्रिय संपूर्णपणे नरम आणि स्खलन आनंद नाही * यामुळे निराश व तणाव * आता हस्तमैथुन करण्याची उत्कंठा समाप्त * भावनिक आणि शारीरिक थकवा; निराशेची भावना आणि अलिप्तपणाची भावना * सदैव थकल्यासारखे वाटणे *

प्रकरण 2

24 वर्षीय मिस्टर Y आपल्या भावी पत्नीसह आला * कामेच्छा आणि लैंगिक शक्ती किंवा सामर्थ्य कमी झाल्याबद्दल काळजी * वयाच्या 8 व्या वर्षी प्रथम हस्तमैथुन केले * म्हणाला की 8 वर्षांच्या वयात प्रथमच हस्तमैथुन केले * सुरुवातीला दिवसातून अनेक वेळा वीर्य स्खलन न होता कामत्रुप्ती चे अनुभव * 11 वर्षाच्या वयातील 24 वर्षांच्या महिलेचा पहिला लैंगिक अनुभव * पुढच्या वर्षाच्या महिलेबरोबर प्रथम लैंगिक अनुभव * मजेदार / भावनोत्कटता प्रथम वीर्य स्खलन नाही * 14 वर्षांचा असताना दुसर्‍या 18 वर्षाच्या मुलीशी लैंगिक संबंध सुरु * नंतर 19 वर्षांच्या दुसर्‍या मुलीशी लैंगिक संबंध सुरु केले. जवळजवळ दररोज ‘सेक्स’ बैठक सुरू * लहान वयातच मैत्रिणींना समाधानी करण्यास सक्षम * सेक्स आती आनंदमय दर वेळी २ ते ५ वेळा स्खलन * नंतर अचानक एका 23 वर्षाच्या मुलीच्या प्रेमात पडला * काही महिन्यांतच तिच्याबरोबर लैंगिकरित्या सक्रिय * इतर स्त्रियां बरोबरच्या भेटी चालू * आता गेल्या 3 महिन्यांपासून लैंगिक संबंधाची इच्छा कमी, जननेंद्रियात कमजोरी * आणि आता भावनिक ओढ नसताना लैंगिक संबंध * आनंद किंवा समाधान नाही * आता इतर स्त्रियांशी समागम संपला * व्यक्तिमत्त्वात बदल घडला आणि लैंगिक शिथिलताचा अनुभव *

या दोन आणि इतर बर्‍याच घटनांचा अभ्यास केल्यानंतर, माझा असा विचार आहे की

जर आपण हे मान्य करतो की दिवसातून अती जास्त वेळा जास्त अन्न सेवन केल्यामुळे लठ्ठपणा येऊ शकतो, तर अती लहान वयात नैसर्गिक मर्यादे पलीकडे हस्तमैथुन करणे किंवा लैंगिक संबंध ठेवणे हे ' सेक्सुअल बर्नआउट सिंड्रोम' चे कारण असू शकते हे सगळ्यांनी मान्य करायला हवे. जसे जास्त प्रमाणात दारू सेवन केल्याने थोड्या काही लोकांमध्येच लीव्हर (यकृत) सिरोसिस होतो व ज्याप्रमाणे थोड्या काही सिगारेट ओढणार्यानाच फुफ्फुसाचा कर्करोग होतो, त्याच प्रकारे दररोज अती जास्त सेक्स किंवा हस्तमैथुन करणाऱ्या थोड्या काही मुलांनाच 'सेक्सुअल बर्नआउट सिंड्रोम' होतो. म्हणून ही समस्या केवळ काही संवेदनाक्षील व्यक्तींना त्रास देते असा माझा ठाम विश्वास आहे.

निष्कर्ष

सेक्सुअल बर्नआउट सिंड्रोम कदाचित अशा थोड्या काही अत्यंत संवेदनशील तरुणांना होतो जे जवळजवळ दररोज अनेकदा हस्तमैथुन किंवा लैंगिक संबंधाचा आनंद घेतात. अशा तरुणांना खालील दिलेल्या गोष्टींचा अनुभव येतो.

• कामवासना कमी होणे
• लैंगिक अशक्तपणा किंवा नपुंसकत्व
• भावानात्मिक तुटकपणा
• शारीरिक आणि भावनिक थकवा
• वैयक्तिक कामगिरीत नैराश्या

REFERENCES

• BURN-OUT: THE HIGH COST OF HIGH ACHIEVEMENT—by Herbert J. Freudenberger, Ph.D., with Geraldine Richelson; Doubleday, Garden City, New York, 1980, 214 pages
• MASLACH, C., & ZIMBARDO, P. G. (1982). Burnout: the cost of caring.Pines A & Aronson E. Career Burnout. New York: Free Press, 1988.
• http://www.mayoclinic.com/health/compulsive-sexual-behavior/DS00144/DSECTION=5, http://www2.hu-berlin.de/sexology/ATLAS_EN/index.html
• Black DW, Kehrberg LL, Flumerfelt DL, Schlosser SS. Characteristics of 36 subjects reporting compulsive sexual behavior. Am J Psychiatry. 1997;154(2):243‐249. doi:10.1176/ajp.154.2.243
• Endorphins, opiates and behavioral processes, Rogers R & Cooper S. (Eds.) John Wiley & Sons, New York, 1988.
• Sathe RS, Komisaruk BR, Ladas AK, Godbole SV. Naltrexone-induced augmentation of sexual response in men. Arch Med Res. 2001;32(3):221‐226. doi:10.1016/s0188-4409(01)00279-x